Emekli Hekimler Anketi Sonuç Raporu

İzmir Tabip Odası, hekimlerin emeklilik sonrası koşullarını değerlendirmek amacıyla bir anket çalışması gerçekleştirdi. 18-25 Ocak 2022 tarihleri arasında online olarak gerçekleştirilen anketimize 1349 (%62,7) erkek, 804 (%37,3) kadın olmak üzere toplam 2153 emekli hekim katıldı.

Araştırmaya katılan hekimlerin yaş ortalamaları 62,0±6,2 (46,0-82,0),

Emekli olunan yaş ortalaması 54,0±6,1 (33,0-78,0),

Emekli olana kadar ortalama çalışma yılı 29,6±5,9 (14-52),

Emeklilikte geçirilen süre ortalaması 7,4±6,0 (1-40 yıl) olarak hesaplanmıştır.

Anketi yanıtlayanların %23,2’si birinci basamak hekimi olarak, %30,6’si uzman olarak dahili bir branşta, %28,6’sı cerrahi bir branşta; çalışmakta iken emekli olduğunu bildirmiştir. %8,7’si akademisyen olarak, %3,8’i yönetici- idari görevden emekli olmuşlardır.

%80,4’ü Emekli Sandığı, %15,9’u SSK, %3,5’i Bağ-Kur emeklisidir.

Katılımcıların %33,9’u devlet hastanesinde %16,3’ü eğitim hastanesinde, %11,4’ü özel hastanede,%9,9’u üniversitede, %10,5’i ASM/TSM/İSM’de çalışırken emekli olmuştur (Tablo 1).

Hekimlerin emekli olmalarında rol oynayan nedenlere baktığımızda sadece beş hekimden biri (%19,4) herhangi özel bir sebep olmadan, zamanı geldiğine karar vererek emekli olduğunu ifade etmiştir. Hekimler emeklilik gerekçeleri olarak, en sık yoğun iş temposu ve yorulma hissi (%33,0), mesleki tatmin kaybı, yaptığı işten mutlu olamama (%30,2) , olumsuz çalışma ortamı (%29,4), mobbinge maruz kalma, liyakatsiz yöneticilerin beceriksizlikleri (%28,9), maaşların azlığı / ekonomik sıkıntılar nedeniyle ek gelir gereksinimini (%28,8), saygınlık kaybı, itibarsızlaşma (%27,6) bildirmişlerdir. (Tablo 2)

Her dört hekimden üçü (%75,2) emekli olduktan sonra çalışmaya devam etmekte, %16,6’sı da birden fazla işte çalışmaktadır. Emekli hekimlerin %44,6 sı özel sağlık kuruluşlarında %23,5 i iş yeri hekimliğinde istihdam edilirken %16,6’si muayenehane hekimliği yapmaktadır. (Tablo 3)

Özel sağlık kuruluşundan emekli olanların %93,1’i, işyeri hekimliğinden olanların %89,1’i ve Muayenehaneden emekli olanların %81,0’ı emekli olduktan sonra çalışmaya devam etmektedir. Birinci basamaktan emekli olanlarda bu oran %48,9 dur. (Tablo 4)

Her üç hekimden biri (%35,8) emeklilik sonrası zorunluluktan çalışmaya devam ettiğini ifadeetmiştir.  Sadece %29.6'sı mesleğimi seviyorum, sürdürmek istedim yanıtını vermişlerdir. (Tablo5)

Anketimize katılanlar 534 (%24.8) hekim emeklilik sonrası çalışmadıklarını ifade etmişlerdir. Emeklilik sonrası, çalışmaya ihtiyaç duymadığını belirten emekli hekim oranı sadece (%7,5) olarak bulunmuştur.

Başka sorumluluklar nedeniyle çalışamayan (%6,7) ya da uygun iş bulamadığı için çalışamayan hekimler (%4,5) yanında sağlık sorunları nedeniyle çalışamayan hekimler (%3,8) de bulunmaktadır. (Tablo 6)

Hekimlerin 99,4 ü 13.000TL “yoksulluk sınırı”nın altında emeklilik ücreti almaktadır. Hekimlerin %18’inin ücreti 5000 TL altındadır. %58,6 sının ücreti, 5000 - 8999 TL arasındadır. (Tablo 7)

Bununla uyumlu bir şekilde hekimlerin %95,8’i emekli maaşlarının yetersiz olduğunu düşünmektedir. (Tablo 8)

Hekimlerin sadece üçte biri (%35.7) hekim olduğu için pişman olmadığını belirtmiştir. %21,7’si şimdiki düşünceleri olsa tercih etmeyeceğini,%28,1’i de başka bir ülkede mesleğini sürdürmeyi tercih edeceklerini ifade etmiştir. (Tablo 9)

Hekimlerin emeklilikte yaşadıkları sorunlar içerisinde en sık ifade edilen üçü geleceğe dair kaygılar(%59,0), ekonomik sıkıntılar (%48,3) ve sosyal ilişkilerde azalma, sosyal çevrede daralmadır (%41,2). (Tablo 10)

Sağlık hizmetlerine erişim konusunda ankete katılan hekimlerin %21,9’u sıkıntı yaşadığını, %37,3’ü bazen sıkıntı yaşabildiğini belirtirken %40,8’i bir sıkıntı yaşamadığını ifade etmiştir. (Tablo 11)

Ülkemizde hekimlik mesleğinin yaşadığı en büyük sorun nedir? sorusuna Hekimlik mesleğinin itibarsızlaştırılması (%85,8) hekim emeğiminin değersizleştirilmesi (%85,6), Sağlıkta dönüşüm politikaları ve sağlığın ticarileştirilmesi (%80,6), Tıp fakültelerinin ve kontenjanlarının artırılması niteliksiz tıp eğitimi (%72,0), Mesleğe yönelik saldırıların artması (% 70,9), Hekimler arası ilişkilerde deontolojinin azalması, dayanışmanın giderek azalması (%63,0) yanıtları alınmıştır.

Pandemi sürecinde emekli hekimlerin sadece % 24,5’i bir sorun yaşamadığını ifade etmişlerdir. %17,5 covid -19 geçirdiğini, %31,3’ü ruh sağlığı sorunları yaşadığını belirtmişlerdir. %28,4’ü çalışma koşullarının ağırlaştığını, %7,7’si mesleğini sürdüremediğini ya da işini kaybettiğini, %25,4’ü ise ekonomik sıkıntılarının arttığını ifade etmişlerdir.

SONUÇ

Ankete sonuçlarına göre hekimlerimiz ortalama 30 yıl çalışmış, 54 yaşında emekli olmuşlardır. Hekimlerin sadece beşte biri herhangi özel bir sebep olmadan zamanı geldiğine karar vererek emekli olduğunu ifade etmiştir. Yoğun iş temposu ve yorulma hissi (%33,0), mesleki tatmin kaybı, yaptığı işten mutlu olamama (%30,2), olumsuz çalışma ortamı (%29,4), mobbinge maruz kalma, liyakatsiz yöneticilerin beceriksizlikleri (%28,9), maaşların azlığı / ekonomik sıkıntılar nedeniyle ek gelir gereksinimi (%28,8), saygınlık kaybı, itibarsızlaşma (%27,6), emeklilik kararlarını almalarında rol oynamıştır. Bu gerekçelerin ülkemizde hekimlik pratiğinde yaşanan sorunların özeti olduğunu düşünmek yanlış olmayacaktır.

Her dört hekimden üçü (% 75,2) emekli olduktan sonra çalışmaya devam etmekte, %16,6’sı da birden fazla işte çalışmaktadır. Emekli hekimlerin %44,6 sı özel sağlık kuruluşlarında %23,5 i iş yeri hekimliğinde istihdam edilirken %16,6’sı muayenehane hekimliği yapmaktadır .

Emekli olduktan sonra çalışmayı sürdüren hekimlerden sadece %29,6’sı 'mesleğini sevdiği ve sürdürmek istediğini' belirtirken, %35,8’i çalışamaz ise geçinemeyeceğini, %31,8’i ise ek gelir elde etmek istediğini ifade etmişlerdir. Çalışmaya devam edenlerin büyük çoğunluğu özel sağlık kuruluşlarında ücretli olarak istihdam edilmektedir. Birinci basamaktan emekli olan hekimlerde emeklilik sonrası çalışmanın daha düşük olması özel sağlık kuruluşlarında birinci basamak hekimleri için uygun iş imkanlarının daha sınırlı olması ile açıklanabilir. Ankete katılan emekli hekimlerin sadece %7,5 u emeklilik sonrası çalışma gereksinimi duymamışlardır. Emekli olup çalışmayı tercih etmeyen hekimlerde sağlık sorunları, başka sorumlulukların varlığı, uygun iş bulamama gibi faktörler etkili olmuştur.

Emekli olunan sosyal güvenlik kurumuna göre emeklilik maaşları arasında 2-3 kata varan farklılıkların olması ciddi adaletsizliktir. Bununla birlikte emekli hekimlerin % 99,4 ü Türk-İş'in Aralık 2021 de açıkladığı yoksulluk sınırının altında emeklilik ücreti almaktadır. Yaklaşık beşte biri ise 5000 TL nin altında ücret almaktadır. Bu sonuçlarla uyumlu bir şekilde hekimlerin %95,8’i emekli maaşlarının yetersiz olduğunu düşünmektedir. %45,6’sı ek gelirleri olmasa geçinemeyeceklerini belirtmişlerdir. Ülkemizde giderek derinleşen ekonomik kriz, emekli hekimleri de giderek daha yoksullaştırmıştır.

Hekimlerin emeklilikte yaşadıkları temel sorunların başında geleceğe dair kaygılar (%59,0) ve ekonomik sıkıntılar (%48,3) gelmektedir. Günümüzde hekimler meslekleri açısından ülkemizde bir gelecek göremezken, emekli olduktan sonra da gelecek kaygısının devam etmesi ülkemizde hekimliğin geldiği durumu göstermesi açısından önemlidir. Bununla birlikte sosyal ilişkilerde azalma ve sosyal çevrede daralma tüm emeklilerde olduğu gibi emekli hekimlerde de sorun oluşturmaktadır. Emeklilik süreçlerinde bedensel ve ruhsal sağlık sorunları yaşamalarına karşın emekli hekimlerin yarıdan fazlası sağlığa erişimde sorun yaşadığını ifade etmişlerdir.

Ülkemizde hekimlik mesleğinin yaşadığı sorunlar konusunda ; Hekimlik mesleğinin itibarsızlaştırılması, emeğin değersizleştirilmesi, sağlıkta dönüşüm politikları ve sağlığın ticarileştirilmesi, artan tıp fakülteleri ve tıp eğitiminin niteliksizleştirilmesi, hekimlik mesleğine yönelik artan saldırılar, hekimler arasında deontolojinin azalması, dayanışmanın azalması öne çıkmıştır. Anket sonuçlarına göre bu konularda büyük oranda fikir birliğinden bahsedilebilir.

Pandemi süreci emekli hekimler açısından oldukça sıkıntı seyretmiş, ankete katılan emekli hekimlerin sadece dörtte biri sorun yaşamadığını ifade etmişlerdir. %17,5 covid -19 geçirdiğini, %31,3’ü ruh sağlığı sorunları yaşadığını belirtmişlerdir, %28,4’ü çalışma koşullarının ağırlaştığını, %25,4’ü ise ekonomik sıkıntılarının arttığını ifade etmiştir.

Uzun ve zorlu bir eğitim sürecinden sonra topluma adanmış bir mesleği özveri ile sürdüren, zorlu çalışma koşullarında gece gündüz demeden sağlık hizmeti veren ve yaklaşık 30 sene bu mesleği sürdürüp artık emekli olan hekimler mutlu değiller. Anket sonuçlarından özellikle emekli olma sebelerini incelediğimizde hekimlik yaparken de çok mutlu olmadıklarını söylemek mümkün. Ankete katılanların sadece üçte biri hekimlik mesleğini seçmesinden dolayı pişman olmadığını ifade ederken, %21,7’si şimdiki düşünceleri olsa tercih etmeyeceğini, %28,1’i de başka bir ülkede mesleğini sürdürmeyi tercih edeceklerini ifade etmiştir.

Bütün bu sonuçlar son dönemde giderek artan istifalar ve erken emekliliklerin, genç hekimlerde yurt dışında çalışma başvurularında artışın nedenleri konusunda ipuçları vermektedir. Hekimler ülkemizde çalışırken de, emekli olduktan sonra da ne yazık ki mutlu değiller.

Başta meslek örgütümüz TTB olmak üzere sağlık emek meslek örgütlerinin sürdürdüğü mücadelede hekimlerin ve sağlık çalışanlarının özlük hakları, çalışma koşulları ve ekonomik sorunlarına yönelik taleplerin karşılanması bu sorunların çözümünde önemlidir. İzmir Tabip Odası olarak topluma sağlıksızlıktan başka bir şey sunmayan sağlık politikalarına karşı alternatifsiz olmadığımızı; yeni bir sağlık sisteminin mümkün olduğuna inanıyoruz.Bizlere istifaları, emekliliği, tükenmişliği, hekim göçlerini, dayatanın da bu sağlık sistemi olduğunu bilerek “Sağlıklı Bir Gelecek Ellerimizde, Emek Bizim Söz Bizim” diyerek mücadelemizi sürdüreceğiz.