Eski binaların yıkımlarında gerekli tedbirler alınmadığında ortaya çıkan asbest toplum sağlığı açısından tehlike oluşturuyor.

Kentsel dönüşüm planlamaları sonrasında eskiden yapılmış pek çok bina yıkılıp, yerlerine yeni binaların yapılmaya başlanması ile gerek çalışanlar gerekse çevre halkı için asbest maruziyeti bir sorun olmaya başladı.

Yapı malzemelerinde ısı ve ses yalıtımı amacıyla asbest eskiden çok daha yaygın olarak kullanılmıştır. Bu nedenle eski binaların yoğun bina yıkımının söz konusu olduğu günümüzde bu alana ilişkin olarak toplum sağlığının korunması bir zorunluluktur.

25.01.2013 tarih ve 28539 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik bu alandaki temel mevzuattır. 26/12/2003 tarihli ve 25328 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan ilk yönetmelik, son çıkarılan yönetmelikle yürürlükten kalkmıştır.

Yönetmeliğe göre asbestin her türünün çıkarılması, işlenmesi, satılması, ithalatı ile asbest ürünlerinin veya asbest ilave edilmiş ürünlerin üretimi ve işlenmesi yasaktır. Çıkarılan yönetmelik, çalışanların asbest söküm, yıkım, tamir, bakım, uzaklaştırma çalışmalarında asbest tozuna maruziyetlerinin önlenmesi ve bu maruziyetten doğacak sağlık risklerinden korunması, sınır değerlerin ve diğer özel önlemlerin belirlenmesini hedeflemektedir.

İşverenin çalışma yaptığı herhangi bir yapı veya ortamda asbest veya asbestli malzeme bulunduğu şüphesi varsa bu yönetmelik uygulanacaktır. Ancak bunu belirleme ve denetimini yapma görevi yönetmelikle işverenlere bırakılmış durumdadır. Bu şüphenin var olup olmadığını belirleme ve yapılan yıkım işlemlerini denetleme görevinin titizlikle yerine getirilmesi kamuya aittir.

İşveren Yönetmelik kapsamına giren çalışmalara başlamadan önce iş planı hazırlamak ve işyerinin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne iş planı ile birlikte bildirimde bulunmakla yükümlüdür.

İşveren, söküm, yıkım, tamir, bakım ve uzaklaştırma işlerine başlamadan önce, asbest içerebilecek malzeme ve yerlerini belirlemek için tesis, bina, gemi ve benzeri yapı ve sistemlerde inceleme yaparak gereken tedbirleri almalıdır. Bunlar özetle:

1. Gerekli işaretlemeler yapılması ve uyarı levhaları konulması,

2. Görevli olanlar dışındaki çalışanların asbestle çalışılan alanlara girmesini önlemek,

3. Çalışanlara koruyucu giysi, solunum cihazları gibi yapılan işe uygun kişisel koruyucu donanım vermek,

4. Asbest söküm çalışanına, işyerinde diğer çalışanlara ve çalışan temsilcilerine asbestle ilgili konularda yeterli bilgi vermek,

5. Sağlık gözetimlerinin işyeri hekimi tarafından yerine getirilmesini sağlamak

6. Asbest sökümünde görev alanların yaptıkları işleri, çalışma süresini ve maruziyet düzeyini belirten kayıtları tutmak ve 40 yıl saklamak

7. Asbestin türü ve fiziksel özellikleri ile çalışanların maruziyet derecesini dikkate alarak risk değerlendirmesi yapmak

8. Asbest ölçme ve numune alma işlemlerini akredite olmuş ve Genel Müdürlükçe yetkilendirilmiş laboratuarlara yaptırmak. (Ölçümler, zaman ağırlıklı hesaplama ile sekiz saatlik çalışma süresinde çalışanın maruziyetini belirleyecek şekilde düzenlenir)

9. Sınır değerin (0,1 lif/cm³ ) aşıldığı belirlenirse, nedenlerini tespit ederek asbest konsantrasyonunun bu değerin altına inmesi için derhal gerekli önlemler almak ve uygun önlemler alınana kadar etkilenmiş alanda çalışma yapılmamasını ölemek

10. Çalışma sistemi, asbest tozu çıkarmayacak şekilde tecrit edilecek, bu mümkün değilse çıkan tozun ortama yayılması önlenecek şekilde tasarlamak

11. Asbeste maruziyet riski olan çalışmaların yapıldığı yerlerin ve kullanılan ekipmanın temizlik ve bakım işlerini düzenli ve etkili şekilde yaptırmak,

12. Asbest veya toz çıkaran asbestli malzemelerin, sızdırmaz uygun paketler içerisinde taşınması ve diğer malzemelerden ayrı olarak depolanması sağlamak.

13. Asbest içeren atıkları derhal toplayarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığının ilgili mevzuatındaki işaretlemeler kullanılarak içinde asbest olduğunu gösterecek şekilde etiketlenip sızdırmaz paketler içinde en kısa zamanda işyerinden uzaklaştırmak ve ilgili mevzuata uygun şekilde yok edilmesine özen göstermek.

14. Her isteyen işçi eğitimi almadan asbestle ilgili işlerde çalışamaz. İşverenler söküm, yıkım, tamir, bakım ve uzaklaştırma işlerini Yönetmeliğin 8 inci maddesinde belirtilen asbest söküm uzmanı nezaretinde ve yine aynı maddede belirtildiği üzere asbest söküm çalışanları tarafından yapılmasını sağlamakla yükümlüdür.

Yönetmelik kapsamında verilecek eğitimlerin programı, usul ve esasları ile asbest söküm uzmanının nitelikleri, Tozla Mücadele Yönetmeliğinde düzenlenen Tozla Mücadele Komisyonunun önerileri de göz önünde bulundurularak Bakanlıkça kurulan bir komisyon tarafından belirlenerek 29.06.2013  tarih ve 28692 sayılı Resmi Gazete’de tebliğ olarak yayımlanmıştır. 30 saatlik asbest söküm uzmanı eğitiminin İSGÜM tarafından yürütüleceği tebliğde belirtilmiştir.

İlki 20- 24 Ocak 2014 tarihinde yapılmak üzere 2014 yılında 5, 2015 yılında 3, 2016 yılında 2 ve 2017 yılında 2 eğitimde toplamda 12 eğitim sonucunda halen Türkiye’de 355 iş güvenliği uzmanı, asbest söküm uzmanı belgesini almıştır. İzmir’de 19 asbest söküm uzmanı vardır.

Tebliğde belirlenen programa uygun olarak kamu kurum ve kuruluşları, işçi ve işveren sendikaları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve Bakanlıkça işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitimi için yetkilendirilen kurumlar tarafından düzenlenecek 6 saat süreli asbest söküm çalışanları eğitimlerinin, asbest söküm uzmanları tarafından verileceği, eğitimleri veren kurum ve kuruluşlar tarafından eğitimin sonunda sınav yapılarak başarılı olan katılımcılara kurs bitirme belgesi düzenleneceği de yönetmelikte belirtilmiştir.

IARC (Uluslar arası Kanser Araştırma Ajansı) tarafından insanlar için Grup 1 kesin kanserojen kabul edilen asbestli malzeme içeren binaların yıkım işlerinde çalışan personelin eğitim alarak asbest söküm çalışanı olmaları ve ölçüm hizmetlerinin sağlıklı biçimde yapılması şarttır.

İzmir Tabip Odası 

İzmir Tabip Odası Çevre Komisyonu